Ünlü Zeytinbilimci Dr.Mücahit KIVRAK Zeytin Sezonu öncesi Kuzey Ege Zeytinliklerini TGM için Analiz Etti.
Kazdağları konum olarak zeytinciliğin Ege’deki son noktasında yer almaktadır. Kazdağları’nın güney yamaçları denize paralel zeytinlik olarak tesis edilmiştir. Soğuk karayel rüzgârına kapalı, serinletici poyraz rüzgârına açık bir zeytinlik tesisi; yaz aylarında, su ihtiyacı daha az olarak bahçeler gelişmesini sürdürmektedir. Kazdağları içindeki değişik bitkilerin aromaları ve serinletici poyraz rüzgarı ile zeytin meyvesi oluşmaya başladıktan sonra tanenin etrafında ona koku ve aroma vererek dolaşmaktadır. Kokular topraktan meyveye geçmektedir.
Zeytinyağı kimyasal özelliği gereği etrafındaki kokulara duyarlıdır ve kokuları kolayca absorbe eder. Kazdağları’nın bin bir çeşit bitkisinin aroması, kokusu ve temiz havası tanenin içinde yeni yeni oluşan zeytinyağı hücrelerinin içerisine hapsolur. Böylece Türkiye’nin güzel, dünyanın sayılı zeytin alanlarından biri oluşmuştur.
Kazdağları coğrafi olarak Ege Bölgesinin Kuzey sınırını çizmektedir. Kazdağları fitocoğrafik olarak geniş bir bitki örtüsü içermektedir. Tarihin önemli savaşlarından birine eteklerinde ev sahipliği yapan Kazdağlarında 101 familyaya ait 900 bitki taksonu bulunmaktadır. Kazdağları’nın içerisinde bulunan türlerin bazıları endemiktir. Bu endemiklerden bazıları da dar yayılışlı endemiklerdendir. Sadece Kazdağı’nın belli bir yerinden mevcuttur.
Dağın üst yamaçları karaçam (Pinus nigra ssp. pallasiana), Kazdağı göknarı (Abies nordmanniana ssp. equi-trojani), meşe (Quercus spp.), kestane (Castanea sativa) ve kayın (Fagus orientalis) ormanları ile kaplıdır (Özel ve ark., 2003). Kazdağları faunasını oluşturan bitkilerin çoğunluğunu Compositae, Graminea, Leguminosae, Labiatea ve Cruciferae familyaları oluşturmaktadır (Öztürk ve ark., 2011). Kazdağlarında bulunan bitki türlerinden 34 tanesi ise endemiktir (Kebapçı, 2011).
Ayrıca bu orman ağaçlarının boşluklarında ve ormandan boş kalan yerlerde tıbbi ve aromatik bitkiler yetişmektedir. Kekik (Thymus pulvinatus), Üçgül (Trifolium caudatum), Gelincik (Papaver strictum), Kazdağı Kantaronu (Hypericum kazdaghensis), Yoğurtotu (Galium trojanum), Menekşe (Vioala tricolor) bunlardan bazılarıdır (Dirmenci ve ark., 2007 ). Bu kadar bitkinin içerisinde çok sayıda yaban hayvanı ve kuşlar mevcuttur. (Azatoğlu ve ark., 2007).
Kazdağlarına yukarında bakıldığında helezon şeklinde tepeden aşağıya doğru yarık bir şekildedir. Zeytinciliğin yapıldığı güney yamaçlar Mıhlı Deresi, Şahin deresi, Ihlamur deresi, Güre çayı, Kurudere, İskele dere, Manastır Çayı, Kızılkeçili Çayı ve Zeytinli Çayı bölünerek denizin etkisinin dağın yükseklerine kadar çıkmasına, ayrıca dağın yükseklerinden gelen serin havanında aşağıya doğru inmesine sebep olmaktadır.
Kış aylarında da dağın yüksek yamaçları soğuk kuzey rüzgârına zeytinlikleri kapatarak soğuktan daha az etkilenmesine sebep olmaktadır. Don çökeleğinin yamaçlardan aşağıya doğru tutunamaması dağın bu helezonik yapısından kaynaklanmaktadır. Bu yapı aynı zamanda rüzgâr oluşumunu da sağlamaktadır.
Zeytin ağaçlarının tozlaşması için mutlaka rüzgâr gerekmektedir. Diğer çiçekli bitkilerin tozlaşmasında çok yararlı olan arılar zeytin ağaçlarının tozlaşmasında etkili değillerdir. Zeytin çiçeğinin kendine has bir yapısı mevcuttur (Anonymous 1997) . Zeytin ağaçları çiçek açıp tozlaşmaya başladığında en çok istedikleri iklim koşulu hafif serin ve rüzgârlı havalardır. Zeytin ağaçları denizden esen ve sıcak nemli hava getiren lodos estiğinde çiçeklenmede yakalanır ise çiçeklerini dökmekte ve ürün kaybı yaşatmaktadır. Son 10 yılda bu tarzda bir iklim koşulu nedeni ile bazı yıllar Altınoluk Köyünden Asos – Behramkale’ye kadar olan zeytinliklerde çiçek tutumu olmamış ve üretici ürününü üretmemiştir.
Kazdağlarının etkisinin hüküm sürdüğü Edremit Körfezi sofralık zeytininin ve zeytinyağının kalitesini Kazdağlarının yazın serinletici kışın soğuklara karşı koruyucu etkisi belirlemektedir. Zeytinyağında sınıflandırma kimyasal ve duyusal analizlerle yapılmaktadır. Kimyasal analizler saflık ve kalite analizleri olmak üzere ikiye ayrılır. Sınıflandırma da natürel sızma zeytinyağı, natürel birinci zeytinyağı ve doğrudan tüketilmesi uygun olmayan yağlara da lampant veya rafinajlık zeytinyağı denilmektedir. (Kayahan ve ark., 2006). Kimyasal analizleri natürel olan zeytinyağları duyusal olarak da analize tabi tutularak sınıflandırmada ki yerine belirler. Bir zeytinyağı kimyasal olarak sızma kalitesinde olabilir ancak aynı zeytinyağı duyusal olarak da testten geçmelidir.
Duyusal olarak kusurlu olan bir zeytinyağı natürel sızma zeytinyağı olarak işlem görmez ve rafinajlık olarak işlem görmektedir.
Kaliteli bir zeytinyağı elde etmek için zeytin bahçelerinde ve zeytinyağı üretimi yapan fabrikalarda belli kurallara uymak gerekmektedir. Bahçenin bakımı düzgün yapılmalıdır. Kültürel önlemler alınarak bitki sağlıklı ve kuvvetli bir şekilde yetiştirilmelidir. Budaması her yıl düzenli bir şekilde yapılmalıdır. Sulanabilir arazilerde özellikle ihtiyacı olduğu dönemlerde sulanmalıdır. Gübrelemesi toprak analizine göre yapılmalıdır. Makine ile hasat ederek kasalarla fabrikalara taşınmalı ve bekletmeden sıkılmalıdır. Sıkım esnasında malaksiyonda hamur sıcaklığı 28 °C olmalıdır. Mümkünse malaksasyon esnasında hamura su karıştırılmamalıdır. Separatörden çıkan zeytinyağı bekletilmeden hava almayacak bir şekilde dinlendirme tanklarına temiz bir ortamda aktarılmalıdır. Dinlenen zeytinyağı hava ve ışık almayan paslanmaz krom-çelik tanklara aktarılarak şişelenen kadar azot gazı altında saklanmalıdır.
Zeytin ağacının iklim istekleri Kazdağları’nın yıl boyunca ortalama sıcaklık ve yağış ile rüzgârına birebir örtüşmektedir. (Efe ve ark., 2011). Zeytin bahçelerinin kültürel önlemleri ve entegre mücadelesi yapıldığında iklimsel olarak kötü bir zeytinyağı ve sofralık zeytin üretilememektedir. Bölgede en önemli zararlı zeytin sineğidir. Ülkemizde zeytin sineği coğrafi şartlar nedeni ile Edremit Körfezinde etkin bir şekilde zarar yapmaktadır. Bu yüzden zeytin sineği ile Mıhlı Deresi ile Altınova arasında havadan uçakla zeytin sineği mücadelesi yapılmaktaydı. Zeytin sineği larvaları zeytin meyvesinin etinde beslenerek zeytin ve dolayısı ile de zeytinyağında kaliteyi düşürmektedir.
Kazdağları’nın etkisi altında olan Kuzey Ege coğrafi bölgesinde TARİŞ Zeytinyağı Birliği tarafından Kuzey Ege Zeytinyağları coğrafi işareti alınmıştır. Ayvalık Ticaret Odası tarafından da Ayvalık Zeytinyağı coğrafi işareti alınmıştır. Edremit Ticaret Odası Edremit yeşil Çizik Zeytini ve Edremit zeytinyağı coğrafi işareti alınmıştır.
Zeytincilik alanında bulunan diğer coğrafi işaretler ise Güney Ege Zeytinyağları, Milas Zeytinyağı, Kilis Zeytinyağı ve Gemlik Zeytini’dir. TARİŞ Zeytinyağı Birliği her yıl zeytinyağı alım fiyatlarını açıklarken Edremit Körfezi Bölgesine pozitif ayrımcılık yaparak fazla fiyat açıklamaktadır.
Kazdağlarında bulunan binlerce bitki, zengin flora ve iklimsel koşullar zeytin ağacının mutlu ve sağlıklı yetişmesini sağlamaktadır. Zeytinyağı ortamda bulunan her çeşit kokuyu kendi üzerinde hapsetmektedir. Bu özelliği nedeni ile temiz bir ortamda yetişen zeytin ağacı her sene verim vermekte ve kaliteli zeytinyağı elde edilmektedir.
Kazdağlarının flora ve faunası muhakkak korunarak zeytin bahçelerine olan katkısının devam etmesi gerekmektedir.
Kazdağı eteklerinde bulunan köy, belde ve ilçelerin mevcut imar sınırları bugünkü sınırların dışına çıkmasına izin verilmeyerek Kazdağı etekleri yapılaşmaya açılmamalıdır. Maden arama ruhsatları iptal edilerek doğal yapı korunmalıdır. Üreticiler eğitilerek tarım gelirleri arttırılmalı ve zeytinliklerin satılarak yazlık veya otel/motel olması engellenmelidir. Zeytinde havadan ilaçlama devam etmeli ve kullanılan pestisitler organik olmalıdır.
Kazdağları korunmalı, yerleşime kapanmalı, yazlık ve kışlık evler yapılmamalı, turizm olarak doğa turizmi tercih edilmeli, madencilik faaliyetine izin verilmemelidir.
TGM Haber Merkezi
